پوسته زمین و حرکت ورقه ها

پوسته زمین از تعدادی ورقه متحرک تشکیل شده است که دائما در حال برخورد یا دور شدن از هم هستند. سخت کره از نه ورقه بزرگ و دوازده ورقه کوچکتر تشکیل شده است. قاره ها،‌ورقه های قاره ای را تشکیل می دهند. ورقه های اقیانوسی قسمت عمده بستر دریا را تشکیل می دهند. مطالعه ورقه های زمین ساختی که زمین ساخت ورقه ای نامیده می شود،‌ به ما کمک می کند تا اشتقاق قاره ها، گسترش بستر اقیانوس، فورانهای آتشفشانی و تشکیل کوهها را توضیح دهیم.نیروهایی که باعث حرکت ورقه های زمین ساختی می شوند در اثر حرکت آهسته گوشته زیرین شکل می گیرند. سنگهای گوشته در اثر حرارت بالایی که در زیر آنهاست،‌ دائما به سمت بالا حرکت می کنند و در اثر سرد شدن فرونشست می کنند. این چرخه میلیونها سال طول می کشد. 

اشتقاق ورقه ها در سطح زمین طی میلیونها سال صورت گرفته است و هنوز هم ظاهر بیرونی زمین را تغییر می دهد. وقتی به نقشه دنیا نگاه کنید می بینید که حاشیه شرقی آمریکای شمالی و جنوبی با حاشیه غربی اروپا و آفریقا منطبق می شود. طی میلیونها سال،‌این قاره ها به آهستگی از هم جدا شده اند (اشتقاق قاره ها). 

ورقه های واگرا: 

جایی که دو ورقه از هم دور می شوند،‌سنگ داغ و مذاب (ماگمای مایع) به صورت گدازه خارج می شود و ماده جدیدی به ورقه ها افزوده می شود. به این ترتیب ورقه اقیانوسی جدیدی تشکیل می شود. جای که این اتفاق رخ می دهد،‌پشته میان اقیانوسی نامیده می شود. پشته های میان اقیانوسی به ندرت بیش از 4920 فوت (1500 متر)‌ ارتفاع دارند اما ممکن است هزاران مایل در امتداد بستر اقیانوس کشیده شوند. در زیر هر یک از اقیانوسهای بزرگ جهان،‌یک پشته میان اقیانوسی وجود دارد. نمونه ای از آنها پشته میانی اطلس در اقیانوس اطلس است که از قطب شمال تا قطب جنوب کشیده شده است. پشته های میان اقیانوسی مناطقی هستند که فعالیت آتشفشانی و زمین لرزه در آنجا زیاد است. 

ورقه های همگرا : 

در بسیاری جاها،‌ورقه های بزرگ سطح زمین به آهستگی به سمت هم حرکت می کنند. گاهی اوقات لبه یک ورقه در اثر نیروی برخورد تخریب می شود و گاهی اوقات در اثر برخورد، لبه ورقه ها چین خورده و رشته کوههای بزرگی به وجود می آید. هنگامی که یک ورقه زمین ساختی به زیر ورقه دیگر خم می شود،‌ فرورانش رخ می دهد. در اثر برخورد ورقه چگال اقیانوسی با ورقه سبکتر قاره ای،‌ این اتفاق رخ می دهد. در امتداد ساحل آمریکای جنوبی این پدیده دیده می شود. ورقه اقیانوسی به زیر سست کره رانده می شود. در اث رگرمای سست کره،‌ورقه فرورانده شده ذوب می شود. در سطح یک درازگودال اقیانوسی ایجاد می شود و به دنبال آن یک کمان قوسی تشکیل می شود. در این منطقه فعالیتهای آتشفشانی و زمین لرزه هم رخ می دهد. 

اطلس در حال رشد : 

ایسلند در بالای پشته میانی اطلس قرار دارد و نشان می دهد که در امتداد پشته، ورقه های آمریکای شمالی و اروپا از هم دور می شوند. پشته ای که در اینجا از زمان برخورد قاره ها مورد بررسی قرار می گیرد،‌ یکی از ورقه هایی است که به دو لایه تقسیم می شود: لایه زیرین از سنگهای چگال گوشته تشکیل شده و لایه بالایی از سنگهای سبک پوسته تشکیل شده است. وقتی لایه گوشته فرورانش می کند،‌لایه بالایی تراشیده می شود و روی ورقه دیگر تجمع می یابد بنابراین رشته کوههایی مانند آلپ به وجود می آیند. این رشته کوهها،‌ کوههای چین خورده نامیده می شوند.